- Natalino Ornai Guterres: Hau Sei La Nonok. Hau Sei Luta Nafatin!
- Ricardo Marques: Ba Serbisu Buka Osan Iha Rai Liur, Labele Haluha Fila Mai Investe iha Timor-Leste
- Fausto Marlius: Dudu Karrosa Lixu Hodi Hetan Osan, Too Gradua iha UNPAZ
- Saida mak Doping?
- SEJD Enkoraja Joven Sira Atu Sai Autor Ekonomika Hodi Kontribui Fo Solusaun Ba Ita Nia Rain
- Livraria Online, Opsaun Hodi Tulun Foin-Sae Sira
- SEJD Monitoriza Implementasaun Jinastika Timor-Leste iha Munisipiu Manufahi
- Grupu Klibur Kalohan Foun Suku Lahane Oriental koileta Ikan Nila hetan rendementu $ 360.00
- SEJD ho Autoridade Lokal Munisipiu Ainaro koileta Ikan Atividade Istimulu Empreendedorizmu Juventude
- Sekretariu Estadu Abrao Saldanha Haksolok ho Grupu Juventude Hakiak Karau nia Kriatividade Produtivu
Diskursu Diretor Jeral Juventude no Desportu Sr. David Tomas de Deus nia iha abertura Seremonia sira
Fotografia : Credit foto #Media-Cefobom
Diretor Jeral Juventude no Desportu iha Sekretaría Estadu Juventude no Desportu (SEJD), Sr. David Tomas de Deus nia diskursu iha abertura Seremonia sira ba Selebrasaun loron internasional juventude iha Timor-Leste
SAME, MANUFAHI, 9 AGOSTU 2021
Excellencia Sr. Administrador Munisipiu Manufahi ka nia reprezentante
Sr. Diretor Munisipal Liña Ministeriais sira iha Munisipiu Manufahi
Reveranda Madre sira no Reverendu líder konfosoins reliziozu sira
Señora no Señor Profesora no Profesor sira
Señora no Señor Lideransa Organizasaun Arte Marsial sira
Señora no Señor Reprezentante Veteranu sira
Distintu Konvidadus, Señora no Señor sira,
Ha’u nia respeita ba itaboot sira hotu.
Uluk nanain, lori Sua Excellencia Sekretariu Estadu Juventude no Desportu, Sr. Abrão Saldanha nia naran, hau hakarak hato’o deskulpa tan nia labele mai hamutuk ho ita iha ne’e ohin. Iha Sekretaría Estadu Juventude no Desportu, kada loron Segunda, Excellencia Sekretariu Esetadu konvoka reuniaun Konsellu Konsultivu ho ninia Diretor Jeral no Diretor Nasional sira hotu, no fulan ida dala ida Chefe Departamentu sira hotu partisipa mós, hodi diskuti no halo desizaun kona-ba implementasaun Sekretaría Estadu nia programa no ezekusaun polítika sira SEJD nian.
No ohin, Konsellu ida ne’e tenki halo diskusaun no desizaun importante sira kona-ba planu asaun annual no orsamentu SEJD nian ba tinan-2022. Ida ne’e presiza Sr. Sekretariu Estadu nia prezensa iha Dili, no tamba ne’e mak ha’u hetan delegasaun hodi mai hamutuk ho itaboot sira iha ne’e ohin hodi halo abertura ba série de ceremonia sira hotu ne’ebé mak ita hala’o iha ne’e nu’udár parte husi Selebrasaun Loron Internasional Juventude ne’ebé tinan-tinan mundu tomak selebra iha loron-12 fulan-Agostu.
Maibé, ha’u mós haksolok hodi partilla ho itaboot sira tomak, katak Sua Excellencia Sr. Sekretariu Estadu sei mai hamutuk ho ita iha selebrasaun loron importante ba juventude ida ne’e. Se buat hotu la’o ho diak, Sr. Sekretariu Estadu rasik mak sei halo enseramentu ba ita nia selebrasaun ida ne’e iha loron-12 mai ne’e.
Ho haksolok boot, ha’u ata hakarak mós lori Sr. Sekretariu Estadu Juventude no Desportu nia naran, hato’o SEJD nia agradesimentu wain ba Sr. Administrador Munisipiu ho ninia estrutura tomak ba itaboot sira nia jenerozidade no hospotalidade hodi sai uma nain mai ita hotu no ba selebrasaun loron Internasional Juventude tinan ida ne’e.
Lahaluha mós lori Sekretariu Estadu nia naran, hakarak agradese Centru Foin-Sa’e Dom Boaventura Maun-Fahe, Same, ne’ebé sai parseiru SEJD nian ba selebrasaun loron internasional Juventude tinan ida ne’e iha Manufahi. Apresia itaboot sira nia esforsu, dedikasaun no organizasaun ne’ebé lori ita konsege realiza selebrasaun ida ne’e ho diak.
Excellencia sira,
Loron-12 fulan-Agostu tinan-tinan Nasoins Unidas deside hodi sai loron mundial ba juventude liu husi Rezolusaun Asembleia Jeral ONU Nú.54/120 loron-17 fulan-Dezembru tinan-1999. ONU nia rezolusaun ida ne’e nu’udár áktu ida ne’ebé fo lejitimidade ba rekomendasaun sira husi Konferensia Mundial Ministru sira ne’ebé responsavel ba asuntu juventude ne’ebé hala’o iha Lisboa, Portugal, tinan ida antes iha fulan-Agostu tinan-1998.
Hahu husi ne’ebá, Mundu tomak selebra loron-12 fulan-Agostu nu’udár Loron Internasional Juventude. Mundu tomak selebra loron ida ne’e annualmente nu’udár loron konsiensializasaun hodi lori ema nia atensaun iha mundo tomak ba kestoins sira hotu ne’ebé mak joven sira enfrenta iha area oinoin iha sira nia moris no promove mós joven sira nia papel iha solusaun ba kestoins oinoin ne’ebé mundo hasoru. Kada tinan, Nasoins Unidas defini tema ba selebrasaun loron internasional juventude ho intensaun ida ne’e. Ba tinan-2021, tema selebrasaun nian mak; Transforming Food System: Youth Innovation for Human and Planetary Health.” Ita tradus karik ba Tetum, tema mak “Transforma Systema Aihan: Juventude nia Inovasaun ba Ema no Planeta nia Saúde.”
Nu’udár País Membru Nasoins Unidas nian, iha Timor-Leste, ita mós selebra loron ida ne’e tinan-tinan no governu fo mandatu ba koordena no organiza selebrasaun loron ida ne’e ba Sekretaría Estadu Juventude no Desportu. Tinan ida ne’e, Governu liu husi SEJD, deside hodi hala’o selebrasaun Loron Internasional Juventude iha Munisipiu Manufahi.
Tinan-2021, Timor-Leste nia tema nasional ba selebrasaun loron internasional juventude mak “Papel Juventude hodi Garante Produsaun Aihan Nutritivu no Ambiente ne’ebé Saudavel.” Tema nasional ida ne’e nu’udár formulasaun no adaptasaun tema global mai Timor-Leste nia kontekstu ohin loron, en termus de kestoins sira ne’ebé mak ita nia joven sira hasoru no problema sira ne’ebé ita nia rain no mós parte barak husi ita nia mundo ohin loron enfrenta.
Tema nasional ida ne’eduni mak hatúr mata dalan ba série de eventus sira ne’ebé ita hala’o iha ámbitu selebrasaun loron internasional juventude iha Munisipiu Manufahi tinan ida ne’e.
Ohin ita hahu ita nia selebrasaun sira liu husi seminariu ida ne’e, ne’ebé mak ita fo tópiku “Sistema Alimentasaun ba Valor Nurtrisaun Aihan Lokal, Saúde Reprodutiva no Ambiente.” Iha seminariu ne’e, ita hotu hamutuk ho joven sira hetan previlejiu hodi rona péritu no pratikante balu, pesoal ka entidade, ne’ebé dedika ona sira nia moris no serbisu iha tinan barak nia laran iha area sira hanesan saúde, produsaun aihan no prezervasaun meiu-ambiente.
Ita mós sei hala’o atividade sosial balu ne’ebé ligadu ho tema nasional ne’ebé ita hili ba selebrasaun tinan ida ne’e. Loron ida ka rua tuir mai, ita sei ba asisti hamutuk rezultadu husi ita nia joven sira nia kreatividade hodi konstroi fasilidade sanitariu públiku ne’ebé mak sei entrega ba uzu públiku. Ida ne’e sei bele kontribui ba moris ida saudavel liu tan iha ita nia sosiedade. Wainhira Sua Excellencia Sekretariu Estadu to’o mai, nia sei lidera mós ita ba vizita grupo kreatividade produtivu juventude sira nian balu.
Durante selebrasaun, ita mós sei hala’o expozisaun aihan lokal, ne’ebé mak governu hein katak sei bele fohanoin mai ita tomak kona-ba valor nutrisaun husi aihan lokal Timor oan sira nian. Alem de expozisaun aihan lokal, ita mós sei hala’o kompetisaun diskursu públiku ho tópiku “Oinsa mak Joven sira Kontribui ba halo Mundo sai saudavel liu.” Ita hotu hatene oinsa ita nia rain no Mundo tomak ohin loron efrenta pandemia COVID-19. Konsekuensia ida ne’ebé mak mundo tomak atravesa mak lockdown ka komfinamentu obrigatoriu ne’ebé restrinze ema nia movimentu ho atividade no divertimentu públiku sira tan ema tenki hela iha uma deit. Nune’e, mak iha selebrasaun ida ne’e, ita mós sei iha atividade desportu rekreativu sira ne’ebé mak SEJD hakarak, la’os deit sei promove atividade fízika no ezersisiu ba saúde, maibé mós bele diverte ita nia komunidade sira.
Excellencia sira,
Konvidadu sira
No liuliu joven sira,
Ita hahu selebrasaun tinan ida ne’e ho seminariu, ezersisiu ida ne’ebé mak Governu hein katak bele fo mai ita hotu iha ne’e sentidu husi tema internasional no nasional ba selebrasaun loron internasional juventude ba tinan-2021. Ha’u iha esperansa katak seminariu ida ne’e sei ajuda ita hare hamutuk oinsa mak transformasaun sistema aihan nian sai nesesidade importante ida ba buat moris sira hotu ne’ebé mak ohin loron okupa planeta ne’ebé ita moris ba, Mundo.
Ba ida ne’e, ha’u husu atu joven sira aproveita seminariu ida ne’e ho diak no hein mós katak seminariu ida ne’e, hamutuk ho atividade sira hotu ne’ebé ita hala’o hodi selebra loron internasional juventude tinan ida ne’e, sei inspira joven sira ba hola papel ativu liu tan hodi hala’o transformasaun ba sistema aihan ida ne’ebé mak halo ita nia planeta sai saudavel no ita ema sira ne’ebé mak moris iha planeta ida ne’é saudavel liu tan.
Ha’u nia dezeizu susesu ba seminariu ida ne’e no atividade sira hotu ne’ebé ita sei hala’o loron hirak ba oin ne’e la’o ho diak no atinzi duni sira nia objetivu.
Ho ida ne’e, lori Sua Excellencia Sr. Sekretariu Estadu Juventude no Desportu nia naran, ha’u deklara selebrasaun Loron Internasional Juventude iha Timor-Leste ita loke no hahú.
OBRIGADU