DILI- Sekretáriu Estadu Juventude no Desportu (SEJD) Eng.Abrão Nokosiku Saldanha iha sexta, loron 26 fulan marsu, tinan 2021 ne’e halo enkontro urjente ida ho lider organizasaun arte ritual 77 no arte marsial Ikatan Keluarga Silat Putra Timor Leste-Kera Sakti (IKSPTL-KERA SAKTI) iha sala reuniaun SEJD Lecidere,Dili.

Exelensia Sekretáriu Estadu hatete objetivu enkontru ne’e atu rona informasaun kona-ba konflitu ne’ebé akontese iha Dili laran foin lalais ne’e, hodi buka solusaun ba kazu refere agora no futuru ba problema joven sira nian ne’ebé temi mos organizasaun rua ne’e nia naran.

“Ohin parte SEJD bolu lideransa IKS-PTL no arte ritual 77 sira mai iha ne’e atu buka solusaun, tanba Sekretáriu Estadu preokupa liu kona-ba konfrontu ida ne’ebé akontese tiha ona iha loron hirak liu ba, liu-liu iha tempu COVID-19 nia laran. Tanba ne’e maka bolu atensaun ho lideransa sira mai iha ne’e atu rona sira nia opiniaun ho ida-idak nia parte no sira rasik mak dehan la autoriza no la orienta sira nia organizasaun atu halo konflitu no konflitu ne’e atua iha nivel mundu sira nian, entaun sira iha responsabilidade atu fo mensajen ba membru sira,” dehan S.E Abrão Saldanha.

Abrão Saldanha akresenta solusaun ba pratikante mak kestoens krime ne’e ba tribunal no agora dadaun autor sira ne’ebé pratika krime ne’e iha hela investigasaun PNTL nia liman, “organizasaun rua ne’e ohin hau hato’o hela sira nia lider tanba ema sira ne’ebé halo krime ne’e temi naran organizasaun nia naran, entaun organizasaun presiza responsabiliza no tenke fo hatene ba nia membru sira koalia kona-ba lori naran organizasaun no saida mak ita presiza halo no hare hamutuk mak buka dalan oinsa sai husi konflitus arte marsiais no ritual ne’ebé iha,” tenik Abrão.

Governante ne’e hatutan guvernu prepara no esforsu hela atu dialogu fali ho arte marsiais sira para halo legislasaun propria hodi akomoda ba hotu-hotu nia interese no ba interese estadu no públiku nian,nune’e ho legislasaun foun ne’e bele hare fila fali oinsa regulariza arte marsiais.

Membru Guvernu ne’e reforsa katak karik membru arte sira halo fali krime ruma ne’e krime responsabilidade no individual, agora saida mak organizasaun iha ninia responsabilidade mak apela ba ninia membru sira no fo hanoin ba nia membru sira para labele pratika, “porque laiha organizasaun ida mak hari’i atu halo konflitu nein IKS-PTL , PSHT, KORK no arte rituis sira, organizasaun hirak ne’e nia objetivu ketak katak objetivu harii para atu defende sira nia a’an, harii para atu transmite valores sira ne’ebé iha ba malu,” subliña Sekretáriu Estadu.

Nudar Abrão Saldanha, rejistu ba organizasaun Arte Marsiais sira adminitrativamente lao hela no seidauk finaliza maibe ne’e prosesu avaliasaun kontinua lao inklui prevensaun konflitu kontinua lao kestaun mak difikuldade interven iha interna organizasaun nian, tamba lei ida kona-ba arte marsiais ne’e bele limita sira nia movimentu, entaun saida maka guvernu halo no prepara estudu atu halo revizasaun ba lei ne’e liu husi primeiru ministru no hari’i tiha ona ekipa lina interministerial atu reve lei ne’e para fasilita diak liu tan organizasaun arte marsiais sira para ajuda guvernu hodi halo prevensaun ba konflitus na baze arte marsiais,” konklui Abrão Nokosiku Saldanha.

Lideransa sira husi organizasaun rua ne’ebé enkontru ho Exelensia Sekretáriu Estadu ne’e apresia ho esforso SEJD nian hodi buka solusaun no hateten kazu ne’ebé akontese foin lalais ne’e kazu individual, laos responsabilidade organizasaun nian. Lideransa organizasaun rua ne’e aproveira okaziaun hodi transmite mos mensajen ba sira nia mebru hotu ne’ebé espalla iha Timor Leste laran.

Abilio Soares nudar mestre arte ritual 77 hateten parte responsavel la hatene ba kazu ne’ebé akontese foin lalais ne’e iha kapital Dili, tamba kazu individual no responzabiliza husi individu ne’ebé halo.

Abilio apela ba juventude loriku as’wain, membrus organizasaun rituais no kulturais 77 iha Timor laran tomak liu-liu sira ne’ebé hela iha Dili atu halakon no hakribi violensia no deskriminasaun bazeia ba organizasaun marsiais no rituais hodi kontribui, hametin dame no hakmatek iha ida-idak nia bairo no hela fatin; Hadook a’an husi hahalok provokativus sira hanesan diskriminasaun ba malu ho liafuan sira ne’ebe iah tendensia atu kria violensia ; Nafatin kuda espiritu unidade nasional ho hadok a’an husi hahalok violensias sira, tamba violensias hasoru violensia sira ne’e krime aktus individuais ne’ebe sei respnsaveis husi ida-idak ninian, ne’e katak laos kulpa no responsabilidade organizasaun nian, no entrega kazu violensia no torturasaun hotu ba autoridade seguransa no mos justisa, tamba ita moris iha estadu de direitu ne’e katak ema hotu-hotu hamahon a’an iha lei nia okos.

Enkuantu Presidente IKS-PTL Silvester Xavier Sufa hateten organizasaun la iha autorizasaun atu nia membru sira halo violensia. “hau avizu ba sira katak imi iha fatin ne’ebe deit bainhira tendensia ne’ebé mak imi hasoru ne’e organizasaun la autoriza, buat hotu-hotu tenke lao tuir iha statuto, organograma, rejimentu, proibisaun ba ema atu halo destroi rai ida ne’e, tanba ne’e mak ita presiza tur hakmatek , tanba ita hatene katak situasaun ne’e iha serka sanitaria nia laran no ita hotu-hotu fo kontribuisaun ba dezemvolvimentu nasaun ne’e mak paz hakmatek no ita hein situasaun pandemia ne’e bele remata ho diak,”dehan Silvester Sufa.

Kazu torturasaun ne’ebé viral ona iha rede sosiál Facebook no WhatsApp akontese ba joven nain rua iha domingu loron 21 fulan marsu iha Aldeia Beto-Tasi, suku Madohi Postu Administrativu Dom Aleixo Dili. SEJD konsidera aktu violénsia torturasaun ne’ebé grupu juventude balun iha Dili hodi halo gravasaun nu’udar krime sei prosesa autór sira tuir lei.

#FoinSaeMillennialForsaKriativa #DesportuIhaSosiedadeNoPrestasaun

@copyrigthDNICT-SEJD 2021